فرمانبرداری از خداوند تا اوج قربانی فرزند

فرمانبرداري از خداوند تا اوج قرباني فرزند
     حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ اسماعيل را در مكه رها كرد. اما پيوند مهر پدري و  فرزندي تا زماني كه مرور ايام، اسماعيل را تا سن نوجواني پيش بُرد هرگز از دل ابراهيم نسبت به او گسسته نشد و اسماعيل را هيچگاه فراموش نمي كرد، و به هيچوجه كانون پرعاطفه قلبش، جايي خالي از اسماعيل نبود; هر از چندي او و همسرش را ديدار مي كرد.
     در يكي از اين ديدارها ابراهيم در عالم رؤيا مأمور شد فرزندش اسماعيل را سر ببرد. از آنجا كه رؤيا و خواب ديدن انبيا، صادق و راستين و حق است ـ چراكه به مثابه وحي از جانب خدا بايد تلقي شود ـ تصميم گرفت اين مأموريت فراسنگين را اجرا كند. از اين كه اسماعيل تنها فرزند و يادگار او است مانع از آن نمي شد در مقام امتثال امر الهي هر چند كه سالخورده شده است فرزندش را قرباني كند.
     قرآن كريم از اين جريان و حادثه شگرف و پايمردي ابراهيم در طاعت از فرمانِ الهي، چنين بازگو مي كند:
     وقال انّي ذاهب الي ربّي سيهدين _* ربّ هب لي من الصّالحين _* فبشّرناه بغلام حليم _* فلمّا بلغ معه السّعي قال يا بني انّي أري في المنام أنّي أذبحك فانظر ماذا تري قال يا أبتِ افعل ما تؤمر ستجدني ان شاء الله من الصّابرين _* فلمّا أسلما و تلّه للجبين _* و ناديناه أن يا ابراهيم _* قد صدّقت الرّؤيا انّا كذلك نجزي المحسنين _* انّ هذا لهو البلاء المبين _* وفديناه بذبح عظيم _* وتركنا عليه في الآخرين _* سلام علي ابراهيم _* كذلك نجزي المحسنين _* انّه من عبادنا المؤمنين _* و بشّرناه بإسحق نبيّاً من الصّالحين ¹⁶
     ابراهيم گفت: تحقيقاً در سوي خداوندگارم روانم، و آهنگ سوي او دارم. پروردگارا! مرا فرزندي شايسته موهبت فرما. پس در پاسخ به درخواستِ او، وي را به نوجواني بردبار نويد داديم. و چون اسماعيل با پدر به جايي رسيدند كه بايد در آنجا دست به كار گردند ابراهيم به او گفت: فرزند عزيزم! حقاً در خواب ديدم تو را ذَبْح مي كنم، بنگر كه رأي تو چيست؟ گفت: پدرم آنچه بدان مأمور شدي به كار بند، اگر خدا بخواهد مرا از صابران خواهي يافت. چون هر دو در برابر امر الهي تسليم شدند و اسماعيل را بر پيشاني بر روي زمين خواباند و دست به كارِ ذَبْحِ او شد، بدو بانگ برآورديم اي ابراهيم، تو خوابت را عملا باور داشته و آن را به حقيقت پيوستي، بدينسان ما درستكاران را پاداش نيك مي دهيم. اين كار، آزمايشي آشكار و عاري از ابهام است. ابراهيم را با گوسفندي بزرگ بازخريد كرديم. و نام نيكوي او را در نسل هاي پسينيان جاويد ساختيم. درود بر ابراهيم، ما درستكاران را اين چنين پاداش مي دهيم; چراكه او از بندگان با ايمانِ ما بود. او را به اسحاق، پيامبري از زمره پيامبران صالح، شمرده و نويد داديم.
     آري وقتي ابراهيم در مقام اجراي امر الهي برآمد و كارد به دست گرفته و بر گلوي نازك اسماعيل نهاد تا از قفا سر او را از پيكر جدا سازد; اما كارد از بريدن كُند و ناتوان گشت. در اثناي آن، خداوند به ابراهيم فرمود: از ادامه كار دست بازدارد. چراكه هدف از آزمايش او در پايمردي نسبت به اوامر ما كاملا محقق گشته بود; و معلوم شد تو در اجراي اوامر من كمترين دريغ را روا نخواهي داشت و بايد به دست تو كه بت ها را از معابد و از دل مردم واژگون ساختي بناي كعبه كه مظهر توحيد و سمبلِ بيزاري از شرك است انجام گيرد.
     گويند: روزي حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ به مكه درآمد و وارد خانه اسماعيل شد; ليكن او را در سراي خويش نديد. همسر اسماعيل را ـ كه پدر شوهر خود را نمي شناخت ـ در ميان خانه يافت. از او جوياي اسماعيل شد پاسخ داد كه براي شكار از خانه بيرون رفته است، ابراهيم از اوضاع و احوال آنها پرسيد همسر اسماعيل گفت در سختي و تنگدستي به سر مي بريم. و از اوضاع بد خود، زبان به شِكْوه و گله گشود. آنگاه ابراهيم پرسيد آيا ضيافتي در سراي شما انجام مي گيرد، آيا آب و غذايي در خانه داريد؟ گفت: نه ميهماني داريم و نه آب و غذايي در خانه.
     وقتي ابراهيم حالتِ نارضايي را در اين زن احساس كرد و ديد كه او به آنچه خدا براي آنها مقدر كرده دلخوش نيست و از كيفيت زندگاني خود با همسرش اسماعيل خشمگين است، و از ورود ابراهيم استقبال به عمل نياورده و مقدم اين تازه وارد سالخورده را گرامي نداشته، براي ابراهيم چنين همسري در پرورش اسماعيل ناخوش آيند مي نمود. لذا ابراهيم به او گفت: وقتي شوهر تو به خانه بازگشت سلام مرا به او ابلاغ كن و بگو آستانه در منزل خود را جابه جا كرده و آن را تغيير دهد.
     ابراهيم از راهي كه آمده بود بازگشت و اسماعيل به خانه مراجعت كرد و احساس نمود جرياني در غياب او اتفاق افتاده است. از همسرش پرسيد: كسي نزد تو آمد؟ گفت: آري، پيرمردي وارد شد و چنين و چنان گفت. و درباره تو از من سؤال كرد و من واقعِ امر را براي او گزارش كردم. اسماعيل گفت: آيا تو را به چيزي سفارش نكرد؟ گفت: چرا; به من گفت كه سلام او را به تو ابلاغ كرده، و از من خواست به تو بگويم آستانه در منزلت را تغيير دهي. اسماعيل گفت: آن پير سالخورده، پدرم ابراهيم بود و مرا فرمان داد از تو جدا گردم، برو به خانواده خود بازگرد. اسماعيل او را طلاق داد و زني ديگر را به همسري گرفت.
     مدتي از غيبت ابراهيم گذشت، آنگاه آهنگ مكه نموده و بر سراي اسماعيل درآمد. اين بار نيز اسماعيل در خانه حضور نداشت. همسر جديدش در خانه بود، و از ابراهيم استقبال كرده و به او خوش آمد گفت، پرسيد: آيا مراسم ميهماني در خانه شما برپا مي شود؟ گفت: آري، اين زن، ابراهيم را به ميهماني فراخواند و مقدمِ او را گرامي داشت. ابراهيم از وضع و حال آنها پرسيد; پاسخ داد: ما در شرايطي خوب و مطلوب و فراواني روزي به سر مي بريم و خداي را نيز سپاس گزارده و از او اظهار رضا و خوشنودي مي كنيم. ابراهيم گفت: وقتي شوهر تو بازگشت سلام مرا به او برسان و بگو كه آستانه در خانه خود را تغيير ندهد; بلكه در جاي خود نگاه دارد، آنگاه ابراهيم از سراي اسماعيل بازگشت.
     اسماعيل شبانه به خانه آمد و همسرش براي او آمدن آن مرد سالخورده را گزارش كرد و وصف و حالش را براي اسماعيل توضيح داد و گفت: توصيه اي داشت كه من بايد آن را به تو بگويم كه آستانه در را در جاي خود حفظ كرده و جابه جايش نسازي. اسماعيل به همسرش گفت: او پدرم ابراهيم بود كه توصيه كرد از تو نگاهداري به عمل آورم و از تو جدا نشوم. اسماعيل در طول حيات خويش با همين همسر، عمر خود را به سر آورد و همين همسر مادر فرزنداني است كه از ديرباز گروه زيادي افتخار مي كنند از تبار و نژاد اسماعيل بوده و هستند.